گچ یکی از اصلی ترین مصالح در صنعت ساختمان سازی ایران است. استفاده از گچ به شکل سنتی در اغلب ساختمان های قدیمی دیده می شود. بناهای به جای مانده از دوران اشکانیان هنوز هم موجود است که با تزئینات گچی و گچبری های زیبا زینت داده شده است.کاخ هشت بهشت، کاخ عالی قاپو و گچبری های مسجد جامع ارومیه از برجسته ترین نمونه های گچبری و گچکاری در دوران گذشته هستند.
گچکاری و گچبری در ساختمان های امروزی نیز جایگاه ویژه ای دارد. در دوران مختلف هنرمندان گچکار ایرانی به صور مختلف از گچ در زیباسازی و برجسته سازی بنا استفاده کرده اند. خاصیت شکل پذیر بودن گچ موجب شده تا در معماری داخلی ساختمان کاربرد فراوانی داشته باشد.
گچبری های ساختمان شامل این موارد می باشد: گچکاری و گچبری در سقف، گچبری برای نور مخفی، گچ بری دور لوستر، گچکاری و گچبری بالای شومینه، گچبری گلویی، گچ بری آرک اپن آشپزخانه ،گچ بری ورساج ،گچ بری نما رومی و انواع گچ بری های سلیقه ای به سفارش مشتری.
گچبری توسط نیروی متخصص و گچبر ماهر انجام می شود. گچبر کسی است که می تواند با دستان هنرمند خویش، آثار هنری را با گچ خلق کند. گچبر قادر است بر روی سطوح با گچ، هر شکلی را ایجاد کند. مهارت در این حرفه بر کیفیت کار و زیبایی اثر هنری تاثیرگذار است.
انواع گچبری و گچکاری در ساختمان از گذشته تا به امروز
گچ بری با نقش برجسته
در این شیوه ابتدا سطح کار گچکاری می شود به این ترتیب زمینه با گچ اندود شده و نقش سفارشی روی گچ ایجاد می شود. نقش برجسته برای نقوش گل و بته و نقوش هندسی انتخاب خوبی است و برجستگی لازم را ایجاد می کند.
گچ بری برهشته
گچبری برهشته برجستگی زیادی نسبت به زمینه ایجاد می کند و قسمت های برآمده از سطح گچکاری شده بیرون می آید. قدمت این نوع گچبری به دوران باستان بر می گردد.
گچبری زبره
از لحاظ برجستگی، گچبری زبره را می توان بین گچبری نقش برجسته و گچبری برهشته در نظر گرفت. در این شیوه از گچبری کار بدون مالش و پرداخت در گوشه ها انجام می شود. به همین دلیل گوشه های کار تیز بوده و دارای بریدگی و گوشه های تیز است.
گچ بری لکه یا کلوخی
گچبری لکه یا گچکاری کلوخی، بومی ایران نیست و در قرن سیزدهم هجری از مغرب زمین به ایران آورده شد. هنرمندان غربی تاثیر زیادی در خلق آثاری به شیوه کلوخی داشته اند. برجستگی های ایجاد شده در روش کلوخی به طرز اغراق آمیزی بیش از حد معمول است.
گچ بری پته
از قرن هشتم هنرمندان گچکار با آهار زدن کرباس با گچ این هنر را ابداع کردند. در این شیوه کرباس گچکاری شده، پس از خشک شدن شبیه مقوا سخت می شد. این کرباس برای گچکاری شدن و انجام گچبری های هنری آمادگی لازم را داشت. کرباس گچبری شده پس از تکمیل و پرداخت نهایی، روی دیوار مورد نظر چسبانده می شود.
گچ بری مشبک
گچبری مشبک یکی از دشوارترین و ظریف ترین نوع گچکاری است. در این شیوه گچکار، یک لایه نازک از گچ را با فاصله ۲۵-۱۵ سانتیمتری نسبت به زمینه مورد نظر ایجاد می کرد. پس از خشک شدن و گرفتن گچ، هنرمند به طرح اندازی روی گچ پرداخته و سپس شروع به خالی کردن قسمت های طرح می کند. در نهایت طرح مشبک شبیه به تور بافته شده با ضخامت بسیار باریک به وجود می آید.
گچ بری لایه ای
هنگامی که هدف استفاده از چند رنگ در گچبری باشد باید از شیوه گچبری لایه ای استفاده کرد. ابتدا با گچ زنده زیر سازی انجام و صاف می شود و سپس با گچ کشته روی این گچ لایه ای کشیده می شود و کار به همین ترتیب با رنگ های مختلف ادامه پیدا می کند. چنانچه ضخامت هر لایه بیش از ۲ میلیمتر باشد، گچ ترک خواهد خورد.
گچبری توپر و تو خالی
در گچبری توپر ابتدا سطح صاف به عمق ۲ سانتی متر با ظرافت کنده می شود. در واقع خطوط اصلی طرح به صورت مستقیم و یا مایل برجسته دیده می شود. سطح صاف در قسمت های خالی شده و در قسمت های دیگر پر دیده می شود.
گچبری کشته بری
در کشته بری ابتدا روی سطح مورد نظر را گچ زیره کشیده و بعد روی همین قسمت گچ نرمه کشیده می شود. قطر گچ نرمه نباید بیش از ۲ میلیمتر باشد. پیاده سازی طرح نهایی روی این گچ نرم انجام می شود که نیاز به سرعت عمل بالایی دارد. این شیوه در دوران صفویه در ساختمان سازی با شکوه بیشتری انجام می شده است.
گچ بری تخمه کن –تخمه بری
گچ سفید و نرم ابتدا غربال شده و به نهایت درجه نرمی می رسد. این گچ نرم برای اجرای طرح های گچکاری و گچبری های هنری رنگی استفاده می شود. در تخمه بری نقوش آبرنگی در عمق گچ ایجاد شده و به مرور زمان فرو نمی ریزد.
منبع: هوم سرویز
