حتما تاکنون نام «ملات» را شنیده اید. در حقیقت یکی از اجزای جداناپذیر هر کار بنایی، ملات ها هستند. ملات ها، در واقع چسب های ساختمانی هستند که به وسیله آن ها می توان مصالح گوناگون همانند آجر، سنگ و بلوک را به یکدیگر اتصال داد. در حقیقت ملات، چسباننده دو قطعه مصالح است. در اشکال زیر، می توانید موارد مصرف ملات ماسه سیمان را در سازه های آجری و همچنین سنگی ملاحظه فرمایید.
ملات بایستی به اندازه ای قوی باشد که بتوانند سبب ایجاد قفل و بست مناسب میان آجر، سنگ و بلوک گردد. ملات به قدری مهم است که می توان گفت مقاومت یک دیوار آجری، سنگی و یا بلوکی در برابر نفوذ آب، به مقاومت ملات به کار رفته در ساخت آن بستگی دارد.
همانند هر کار ساختمانی دیگر، ساخت ملات نیز نکات مربوط به خود را دارد. شما برای تهیه ملات به ابزار و وسایلی همچون بیل، کمچه و استانبولی نیزا خواهید داشت. در شکل زیر می توانید این وسایل را مشاهده نمایید:
ابزار و وسایل ساخت ملات
استانبولی، ظرفی با دهانه باز است که ملات در آن ساخته می شود. بیل وسیله ای برای حمل مصالح و همچنین مخلوط کردن ملات است. کمچه نیز به منظور پهن و یکنواخت کردن ملات روی دیوار استفاده می گردد. در شکل زیر شما می توانید مورد استفاده کمچه را مشاهده بفرمایید:
مصالح مورد استفاده در ساخت ملات
در ساخت ملات، بسته به نوع آن از مصالح گوناگونی استفاده می شود. از جمله مهم ترین این مصالح می توان به سیمان، آهک، ماسه، خاک رس و همچنین گل اشاره نمود. در بخش زیر می کوشیم تا این موارد را توضیح دهیم:
سیمان
سیمان ترکیبی از سیلیکات های مختلف کلسیم، آلومینیم و آهن با نسبت های مشخص می باشد. تغییر این نسبت ها، منجر به تغییر خواص سیمان خواهد شد. مواد اولیه سیمان مخلوطی از سنگ آهک و خاک رس با نسبت معین می باشد.
در کارخانه سیمان سازی، سیمان به دو شیوه خشک و تر تهیه می شود. در این کارخانه سیمان در قالب کیسه های سیمان ۵۰ کیلویی عرضه می گردد.
در شکل زیر، کیسه های سیمان را مشاهده می کنید:
آهک
آهک یک نوع مصالح ساختمانی سفید رنگ است که حاصل پخت سنگ های آهکی می باشد. سنگ آهک در معدن به دست آمده و در کوره های آهک پزی حرارت داده می شود. نتیجه این امر، آهکی خواهد بود که در کارگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
ماسه
ماسه یکی از مصالح ساختمانی است که با آهک مخلوط شده و مخلوط این دو، به عنوان مقاوم کننده پی سازه های آجری و کارهای آجری استفاده می شود. اندازه استاندارد ماسه ۰٫۰۶ میلی متر تا ۲ میلی متر می باشد. در شکل زیر، می توانید ماسه رودخانه ای سرند شده را ملاحظه نمایید.
ماسه رودخانه ای سرند شده
ماسه انواع مختلفی دارد که در این جا هر کدام از این موارد را به اختصار شرح خواهیم داد.
الف) ماسه کوهستانی
ماسه کوهستانی یکی از انواع ماسه است که بیش تر در پای کوه در حوالی بستر اولیه رودخانه یاف می گردد. این نوع ماسه بیشتر حالت تیزگوشه بوده و به همین دلیل نیز با مصالح ساختمانی همچون آهک و سیمان پیوندی مستحکم برقرار می کند. به همین دلیل ملات به این نوع ماسه به خوبی چسبیده و با آن درگیر می شود.
ب) ماسه رودخانه ای
این ماسه، ماسه ای است که بر اثر حرکت زیاد تحت سایش فراوان واقع شده است. در نتیجه این سایش ها، سطح این ماسه به نسبت صاف و کروی بوده و پیوند خوبی با شیره آهک و سیمان ندارد. به همین جهت در هنگام ساخت ملات با این ماسه، سعی می شود که آن را با ماسه شکسته مخلوط کنند.
ج) ماسه بادی
این ماسه، دارای دانه های بسیار ریزی بوده و از آن در ملات های آبی و ساروج استفاده شده است. در شکل زیر می توانید این نوع ماسه را مشاهده نمایید.
خاک رس، بر اثر دگرگونی و پوسیده شدن سنگ های آذرین در طول سال های متمادی حاصل خواهد شد. در شکل زیر می توانید این نوع خاک را ملاحظه نمایید.
خاک رس
این نوع خاک دارای انواع مختلفی بوده و نوع مرغوبی از آن خاک رس همراه با سیلیس می باشد. این نوع خاک در سفال گری مورد استفاده قرار می گیرد.
گِل
گل مخلوطی از آب، خاک و ماسه نرم به نسبت معین (سه به یک) می باشد. در شکل زیر می توانید مخلوطی از خاک و ماسه را ملاحظه فرمایید.
ملات ها
همان گونه که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، ملات ها در واقع چسب ساختمانی هستند که مصالح را به هم می چسبانند. به صورت کلی ملات ها به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول: ملات های هوایی
ملات های هوایی ملات هایی هستند که تحت اثر حرارت و گرا در هوای آزاد مقاوم می گردند. از جمله این ملات ها می توان به ملات گل، کاه گل و یا گچ و خاک اشاره نمود. در شکل زیر ساخت ملات کاهگل را مشاهده می کنید.
دسته دوم: ملات های آبی
ملات های آبی ملات هایی هستند که در مجاورت آب و یا زیر آب و به طور کلی تحت اثر رطوبت کسب مقاومت می کنند. از جمله این ملات ها می توان به ملات ماسه سیمان، ملات ماسه آهک و ملات گل آهک باتارد اشاره داشت. در شکل زیر یک استخر که با ملات ماسه سیمان ساخته شده است، مشاهده می گردد.
حال که انواع مختلف ملات ها را شرح دادیم، در ادامه ملات ها نام برده شده را توضیح خواهیم داد:
۱- ملات ماسه سیمان
این ملات به اندازه ای متداول است که هنگامی که نام «ملات» برده می شود، ذهن به صورت ناخودآگاه به سوی ملات ماسه سیمان خواهد رفت. این ملات، از مخلوط نمودن ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب ماسه شسته و آب حاصل خواهد شد. مقدار سیمان مصرفی (که به آن عیار سیمان می گویند) بستگی به مورد مصرف آن دارد. مثلا در مورد بتن مگر که اهمیت کم تری دارد، از عیار کم تری سیمان استفاده می شود. در شکل زیر، ساخت این ملات مشاهده می شود:
۲- ملات ماسه آهک
این ملات، از مخلوط کردن ماسه و پودر آهک با نسبت ۳ بر ۱ و هم چنین آب به دست خواهد آمد. از این ملات، در چیدن دیوارهای آجری و سنگی و ساختن پی های آجری استفاده می گردد. در شکل زیر نمونه ای از سنگ چینی با ملات ماسه آهکی مشاهده می گردد.
۳- ملات گل آهک
این ملات، حاصل مخلوط کردن ۱۵۰ کیلوگرم آهک شکفته یا پودر آهک و یک متر مکعب خاک شنی و هم چنین آب می باشد.
۴- ملات باتارد
این ملات از مخلوط نمودن ۲۰۰ کیلوگرم پودر آهک با ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در یک متر مکعب ماسه و آب حاصل خواهد گردید./ نقاشی ساختمان
از این ملات در دیوارچینی آجری، سنگی و هم چنین فرش کف ها استفاده می گردد. در شکل زیر می توانید یک دیوار سنگی ساخته شده با ملات گل آهک و بندکشی سیمانی را مشاهده فرمایید.
۵- ملات گِل
این ملات، حاصل مخلوط نمودن خاک و ماسه نرم با نسبت های معین بوده و در آجرچینی استفاده می گردد. معمولا از دیرباز از این ملات در ساختمان ها روستایی استفاده می شده است.
