هنر نقاشی دیواری از دیرباز جزء کارهای ذوقی بشرمحسوب می شده واز زمانی که انسان در غارها می زیسته انجام می شده است.رنگ امیزی دیوارهای خانه ومحل زندگی درتمدن سیلک در هزاره پنجم پیش از میلادونگاره های فراوانی که روی ظروف وابزار های گچبری وچوبی سلاحها انجام می شده باز گوکننده باورهاونقوش تمایلات هنری مردمان زمانهای پیش از تاریخ است.در هنر نقاشی ساختمان از قواعد هندسی ودانش مهندسی ومعماری استفاده شده است که این دو مثال بارز از هنر های سنتی ودستی در ایران اسلامی است وبر وابستگی فن وهنر نقوش تاکید دارد.رنگ ونقاشی ساختمان ها اکثرا ساده وبی پیرایه است.فرهنگ وهنر نقاشی دیوار های خانه از کهن ترین زمانها در نزدبسیاری از فرهنگهای وملل به صورت یکی از هنر های کاربری در معماری ساختمان رایج بوده است.اما انچه که در ایران به شکل ویژه انجام می گرفته. دربرابر سایر نقوش انواع ان که نصب تندیس به مقداری زیادبر روی ان افزوده است.
منطقی تر وپسندیده تر است.شاید بتوان گفت رنگ اولین عنصر تزئینی بشر در معماری و نقاشی بوده است از جمله نقاشیهای کوتاه خواجه در شهر هترادر دوره اشکانی از نمونه های اشکار هنر نقاشی دیواری وسقف خانه ایرانی است.انچه که هنر مند ایرانی از نقاشی وطراحی ورنگ امیزی میدانست منحصر به دورانهای گذشته بود.که ساختمان خاور نزدیک رواج داشت.به ویژه ستایش شاهان وشاهزادگان وترسیم کارهای انها و جنگها وصحنه های مذهبی ودلاوریها وسوارکاریها انها وافزون بر اینها.مناظر-باغها- ودرختان ومناظر عاشقانه ودانستهای اسطوره ای و غیره که اغلب انها از بین رفته است.نقاشیهای دیواری کاخ سلطان محمود در قرن چهارم وپنجم قمری که نقش سپاهان و فیل است ونیز تصاویر مناظر روم تاریخ رویدادهای معروف ساسانی وغیره است.
با پذیرش دین مبین اسلام و حرمت نقوش انسانی در اوایل قرون اسلامی هنرمندان نقاش زبردست ایرانی به نقوش به گیاهای وتصاویر هندسی گرایش پیدا کرده وبه تدریج در اثار خودموضوعات ومضامین مذهبی را به تصویر کشیدند.درنقاشیهایی که در مساجد ومقابربه تصویر کشیده می شد.اکثرا در انها نقوش هندسی و گیاهی وداستانهای مشاهده می شود.رنگ در تزینات گچبریهانقش به سزایی دارد.با توجه به یافته های باستانشناسی این نکته شایان ذکر است که از نخستین قرون اسلامی اولین گچبریها را رنگ امیزی کرده اند.مثل گچبریهای مسجدفهرج یزد که با رنگ اخرا رنگ امیزی شده ونیز گچبریهای به دست امده درنیستابور در قرن پنجم وششم هجری-قمری زمینه نقوش وکتیبه های گچبری را با رنگهای لاجوردی وفیروزه ای رنگ امیزی کرده اند.در دوره الیخانی رنگ امیزی گچبریها ونقاشی انها کاربرد بیشتری یافت واکثرا بر روی سطوح گچبری یا رنگ امیزی می کردند.هنر نقاشی ورنگ امیزی از جمله هنر های کاربردی در تزینات گنبد سلطانیه است.نقاشی و رنگ امیزی نخستین تجارت خود در معماری و گچبری تهران بزرگ ایران را به طور کلی در این بنا ازموده وبسیار موفق بوده است.
نقاشی در گنبد سلطانیه بیشتر به طرحهایی که با گچبری ترسیم شده است و اکثر موضوعات ان از اسلیمی وختایی ها وگل وبوته ها وشاخ وبرگها اسلیمی های طوماری ما پیچش توام با نقوش هندسی وگره هاست که با نقوش کاشیهای دوران متاخر قابل مقایسه است.در دوره تیموری هنرمندان به نقاشی دیواری بسیار اهمیت دادندونقوش اسلیمی وختایی وگل وگیاه وجانوران را به تصویر کشیدند.رنگهایی که در گنبد سلطانیه برای نقاشیها وگچیریها ونگارش خطوط و….کاربرد داشته شامل.رنگهای سیاه-نقره ای-سبز-کم رنگ-اخرایی-قهوه ای-نارنجی-خاکستری-و طوسی است.رنگ امیزی تنها منصر به گچکاری برجسته نبود.بلکه به طرحهای دوبعدی روی سطوح صاف گچ نیز به کار می رفت.این طرز کار کاملا تازه نبود.زیرا مهدودی از ساختمانهای قرون قبلی هنوز دارای کتیبه های خطی هستند که به رنگ ابی روشن یا سیر برزمینه گچ سفید ساخته شده است.ولی تکامل حقیقی تزئین رنگ به طور کلی در دوره الیخانان صورت گرفت.در بدو امر ابینه این دوره از رویه دوره سلجوقی در به کاربردن رنگ ابی روشن و ابی سیر پیروی کردند.این ابینه عبارتند از مسجد باباعبدااله در نایین که دارای نقوش غنچه و کتیبه به خط کوفی ونسخ است ومسجد جامع اردبیل که در زوایای سه گوشه های ان نقوش گل ظریف کشیده شده است.
در سرچهار گوشه های دیواری طاق نوک تیز امامزاده ربیچه خاتون رنک مومی یهنی سبز به کار رفته ودر تزیین رنگی دوبعدی مقبره اولجاتیو هشت رنگ مختلف دیده می شود ابینه دیگری که این نوع تزیین دارند عبارتند از دوبنا در ابر قوویزد که در بالا از انها نام برده شد ومسجد گناباد ازادان در اصفهان.طرحهای رنگی در سطوحی که اشکال مختلف دارند به کار رفته است ودر بعضی موارد روی نواحی بزرگ سفید شده به صورت عنصر مجزا ودر موارددیگر یک دیوار کامل را پوشانده است.در دوران اسلامی سنت مجسمه سازی ساسانی کنار گذارده شد.ولی صنعتگران ایرانی صورتزیینی قدیم را در قالب نقش برجسته های سنگی وگچی گسترش دادند ودستمایه ای غنی برای سایرهنرهای کاربردی فراهم کردند ودر این میان نقشمایه هایی چون موجودات بالدار با سر ادمی.پرندگان وجانوران وحشی با طعمه ای در چنگال طرح متقارن دو پرنده یا دوحیوان نخل بلدار نقش گلسرخی وغیره ریشه در تمدنهای خاورنزدیک داختند ایرانیان به سرعت از ارزشهای تزیینی خط عربی بهره گرفتند وانواع طرحهای تزیینی خاص خودرا پدید اوردند اسلیمی ایرانی از خصلتی روان تر و ازاد تر بر خوردار بودوغالبا به صورطبیعی نزدیک تر بود هنر مند ایرانی نقوش برگ نخلی.
